Jaka jest ta królowa? Jaką jest kobietą? Jaką matką? Co lubi? Czym się interesuje? Ostatnio wiele tych pytań jest stawiane ze zdwojoną siłą – szczególnie po ostatnich zawirowaniach związanych z odejściem z rodziny księcia Harry’ego i jego żony Meghan. Na wiele pytań odpowiada bardzo popularny ostatnio serial „The Crown / Korona”, które opowiada perypetie Elżbiety od dnia jej ślubu.
Elżbieta II, właśc. Elżbieta Aleksandra Maria (po angielsku Elizabeth Alexandra Mary) urodziła się 21 kwietnia 1926 w Londynie. Królową Wielkiej Brytanii z dynastii Windsorów została 6 lutego 1952 (koronowana 2 czerwca 1953). Jest córka króla Jerzego VI i jego małżonki, Elżbiety Bowes-Lyon (nazywanej później Królową Matką i ukochanej przez Brytyjczyków).
Oprócz godności królowej Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest również głową 15 innych państw: Antigui i Barbudy, Australii, Bahamów, Barbadosu, Belize, Grenady, Kanady, Jamajki, Nowej Zelandii, Papui-Nowej Gwinei, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyn, Tuvalu i Wysp Salomona, które razem z Wielką Brytanią mają status tzw. Commonwealth realm.
Od 9 września 2015 królowa Elżbieta II jest najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii; pobiła rekord królowej Wiktorii (63 lata, 7 miesięcy i 2 dni), której jest praprawnuczką. Od 13 października 2016 jest najdłużej panującą żyjącą głową państwa na świecie.
Elizabeth Alexandra Mary Windsor urodziła się na Bruton Street 17 w Mayfair w Londynie 21 kwietnia 1926. Jej ojcem był książę Yorku Albert, późniejszy król Jerzy VI. Jej matką była Elżbieta Bowes-Lyon, córka Claude’a Bowesa-Lyona, 14. hrabiego Strathmore i Kinghorne. Elżbieta została ochrzczona w Pokoju Muzycznym pałacu Buckingham przez Cosmo Langa, arcybiskupa Yorku.
Pierwsze imię otrzymała po swojej matce, drugie po swojej prababce, królowej Aleksandrze, trzecie po swojej babce, królowej Marii. Jako dziecko była nazywana przez swoją rodzinę „Lilibet”. Dzieciństwo spędziła na Piccadilly Road 145, gdzie mieszkali wówczas Yorkowie. Jej wychowaniem zajmowała się niania, późniejsza pokojówka królowej, Margaret MacDonald, zwana „Bobo”. Elżbieta była posłusznym dzieckiem, ale przekonanym o swojej wysokiej pozycji i dbałą o należną jej rangę. Kiedy w 1930 przyszły premier Neville Chamberlain zwrócił się do niej „Dzień dobry, mała damo”, księżniczka odpowiedziała mu: „Nie jestem małą damą, jestem księżniczką Elżbietą”.
Jako wnuczka panującego brytyjskiego monarchy w linii męskiej miała prawo do tytułu „Jej Królewskiej Wysokości”. Jej pełny tytuł brzmiał: Jej Królewska Wysokość Księżniczka Elżbieta z Yorku. W momencie urodzenia zajmowała trzecie miejsce w linii sukcesji do brytyjskiego tronu, po swoim stryju, księciu Walii, i ojcu. Mimo iż jej narodzinom towarzyszyło zainteresowanie społeczeństwa, było wówczas mało prawdopodobne, że Elżbieta odziedziczy tron Wielkiej Brytanii.
Książę Walii jednak nie miał żadnego potomstwa, nie był nawet żonaty. Elżbieta nie miała też brata, który (choćby i młodszy) wyprzedziłby ją w linii sukcesji do tronu. Elżbieta miała tylko młodszą o cztery lata siostrę, Małgorzatę.
Kiedy Elżbieta miała 10 lat, umarł jej dziadek, król Jerzy V. Tron objął stryj, książę Walii, jako Edward VIII. Ten jednak, nie mogąc poślubić swojej wybranki, dwukrotnie rozwiedzionej Amerykanki Wallis Simpson, abdykował (po 11 miesiącach) 11 grudnia 1936. Ojciec Elżbiety, książę Yorku, został wówczas królem jako Jerzy VI. Elżbieta została następczynią tronu. Zachwycona swoim nowym statusem pochwaliła się siostrze, która na to odpowiedziała: „Poor you...” (Biedactwo...). Wraz ze wstąpieniem ojca na tron Elżbieta uzyskała tytuł Jej Królewskiej Wysokości Księżniczki Elżbiety.
Gdy wybuchła II wojna światowa, Elżbieta i Małgorzata zostały wysłane do zamku Windsor w Berkshire. Pojawiały się sugestie, aby wysłać księżniczki do Kanady, co ich matka królowa Elżbieta skomentowała: „Dzieci nie mogą wyjechać beze mnie, ja nie mogę opuścić króla, a król nigdy nie opuści kraju”. W Windsorze Elżbieta z siostrą pracowały przy kopaniu okopów w pobliskim parku. W 1940 14-letnia księżniczka po raz pierwszy wystąpiła na antenie BBC w programie „Children’s Hour”.
Na początku 1945 Elżbiecie udało się przekonać ojca, aby pozwolił jej wstąpić do kobiecej służby wojskowej. Księżniczka wstąpiła do Women’s Auxiliary Territorial Service z numerem matrykuły 230873, ze stopniem podporucznika (Second Subaltern). Została przeszkolona na kierowcę i mechanika, uzyskując ostatecznie stopień kapitana (Junior Commander). Podczas obchodów Dnia Zwycięstwa w Londynie 8 maja 1945 Elżbieta stojąca na balkonie pałacu Buckingham, ubrana w mundur swojej służby, została nagrodzona gromkimi oklaskami przechodniów.
Pierwszą oficjalną zagraniczną wizytę Elżbieta podjęła w 1947. Celem podróży był Związek Południowej Afryki. 21 kwietnia w Kapsztadzie świętowała swoje 21. urodziny. Z tej okazji powiedziała: „Oświadczam wobec was wszystkich, iż poświęcę całe moje życie, jakiekolwiek będzie, długie czy krótkie, służbie wam i wielkiej imperialnej Wspólnocie, której członkami jesteśmy my wszyscy”.
22 lipca 1939 Elżbieta z siostrą i rodzicami udali się z wizytą do Akademii Marynarki w Dartmouth. Wybuchła tam jednak epidemia świnki i wizyta nie mogła się odbyć. Wówczas lord Louis Mountbatten wyznaczył na przewodnika i opiekuna księżniczek młodego oficera niemiecko-duńskiego pochodzenia, przy tym związanego rodzinnie z tronem Grecji Filipa (ur. 10 czerwca 1921), kuzyna Elżbiety i Małgorzaty. Filip jest synem księcia Andrzeja Greckiego i Alicji Battenberg, córki 1. markiza Milford Haven. 18-letni wysoki i postawny oficer wywarł wielkie wrażenie na księżniczce.
Związek z Filipem nie przypadł do gustu parze królewskiej. Przeciwna była zwłaszcza królowa Elżbieta. Krewni Filipa byli blisko związani z reżimem nazistowskim. Królowi Jerzemu nie przypadł do gustu mężczyzna ubogi, pretensjonalny, z „po prostu godną pożałowania” garderobą. W sierpniu 1946 Filip został zaproszony do zamku Balmoral i, mimo niechęci Jerzego i Elżbiety, zaręczył się z następczynią tronu. Jerzy wysłał córkę w podróż do Afryki mając cichą nadzieję, że zapomni o kuzynie. Podróż nie spełniła jednak zamierzonego efektu i 10 czerwca 1947 zaręczyny Filipa i Elżbiety zostały podane do publicznej wiadomości.
Ślub odbył się 20 listopada 1947 w opactwie westminsterskim. Miesiąc miodowy młoda para spędziła w Broadlands, posiadłości lorda Mountbattena. Małżonkowie przeprowadzili się później do Clarence House. Filip wyjechał, kontynuując służbę wojskową na Malcie. W latach 1949–1951 Elżbieta stale mieszkała na Malcie. W tym czasie była tytułowana Jej Królewską Wysokością Księżną Edynburga, gdyż jej mąż otrzymał z okazji ślubu tytuł księcia Edynburga.
14 listopada 1948 Elżbieta urodziła pierwsze dziecko. Niedługo później król Jerzy postanowił, że potomkowie jego córki mają prawo do tytułu „Królewskiej Wysokości”. Filip i Elżbieta mają czworo dzieci:
Karol (ur. 14 listopada 1948), książę Walii, następca tronu
Anna (ur. 15 sierpnia 1950), księżniczka królewska, żona Marka Phillipsa, następnie Timothy’ego Laurence’a
Andrzej (ur. 19 lutego 1960), książę Yorku
Edward (ur. 10 marca 1964), hrabia Wesseksu
Choroba ojca sprawiała, że Elżbieta przejmowała coraz więcej jego obowiązków. W 1951 odwiedziła Grecję, Włochy i Maltę. W październiku wybrała się do Kanady, a następnie odwiedziła prezydenta Harry’ego Trumana w Waszyngtonie. W styczniu 1952 razem z mężem udała się w podróż po krajach Wspólnoty Narodów. Odwiedziła wówczas 15 krajów, wygłosiła 157 przemówień, uczestniczyła w 135 przyjęciach i 50 balach. Podróż trwała tak długo, że kiedy wróciła, dzieci ledwo ją poznały. Podczas pobytu w Kenii do Elżbiety przyszła wiadomość, że 6 lutego 1952 jej ojciec, król Jerzy VI, zmarł na raka gardła.
Elżbieta przebywała wówczas w hotelu Treetops w Thice. Była więc pierwszym od czasów Jerzego I brytyjskim monarchą, który w momencie wstąpienia na tron przebywał za granicą. Wieści o śmierci Jerzego VI przyniósł Elżbiecie książę Filip. Asystent prywatnego sekretarza, teraz już królowej, Martin Charteris, zapytał władczyni, jakie wybiera imię. „Elżbieta, oczywiście” – odpowiedziała. Para królewska natychmiast udała się w podróż powrotną do Wielkiej Brytanii.
Elżbieta II została ogłoszona królową w czwartek, 7 lutego 1952, w St. James’s Palace. Odrębna proklamacja została wydana tego samego dnia w Kanadzie przez Tajną Radę Królowej.
Koronacja odbyła się w czerwcu 1953. Królowa długo powtarzała każdy gest, przyzwyczajała się do noszenia korony, trzymając ją na głowie podczas śniadania, oraz chodziła po pałacowych korytarzach z prześcieradłami przytroczonymi do ramion. W dniu koronacji była całkiem odprężona. Gdy opuszczała pałac Buckingham i wsiadała do karety mającej ją zawieźć do Westminsteru, jedna z druhen zapytała ją, jak się czuje. „Wspaniale – odpowiedziała królowa – Właśnie rozmawiałam przez telefon z moim trenerem. Mój koń jest faworytem w Derby”.
O godzinie 11:00 Elżbieta weszła do opactwa westminsterskiego. Przebywało tam już 7000 osób. Królowa była ubrana w szkarłatny płaszcz z gronostajowym kołnierzem narzucony na satynową suknię. Asystowało jej 6 druhen noszących tren. Elżbieta przeszła nawę główną, kierując się ku drewnianemu tronowi Edwarda Wyznawcy, gdzie znajdował się kamień koronacyjny. Następnie zwróciła się ku czterem stronom świata, a arcybiskup Canterbury Geoffrey Fisher obwieścił zgromadzonym: „Panowie, przedstawiam wam królową Elżbietę, waszą niezaprzeczalną królową, wam wszystkim, którzy tu przybyliście złożyć jej hołd i oddać się jej na służbę. Czy gotowi jesteście ją uznać?” Lordowie odpowiedzieli chórem: „God save Queen Elizabeth” („Boże chroń Królową Elżbietę”).
Jako głowa monarchii parlamentarnej, stojąca ponad podziałami politycznymi i niesprawująca władzy osobiście, królowa Elżbieta nie powinna wyrażać swoich osobistych opinii na tematy polityczne. Elżbieta przez całe swoje panowanie stosowała się do tej zasady i w efekcie niewiele wiadomo o sympatiach i antypatiach politycznych brytyjskiej królowej.
Rok 2002, oprócz Złotego Jubileuszu panowania, przyniósł Elżbiecie stratę matki i siostry, które zmarły w odstępie kilku miesięcy. Relacje Elżbiety z dziećmi, zwykle dość chłodne, uległy poprawie. Szczególną sympatią królowa darzy swoją synową, Zofię, hrabinę Wessex. Nie popierała związku najstarszego syna z Camillą Parker Bowles, ale kiedy książę Karol i Camilla wzięli w 2005 ślub, Elżbieta pogodziła się z wyborem syna. Królowa jest blisko związana ze swoimi wnukami, zwłaszcza z księciem Williamem (najstarszym synem księcia Karola), księżniczką Beatrycze (najstarszą córką księcia Yorku) i Zarą Phillips (córką księżniczki Anny). W pięćdziesiątą rocznicę ślubu Królowa pochwaliła księcia Filipa w rzadkim momencie szczerości: „nie lubi komplementów, ale jest dla mnie podporą i przez te wszystkie lata zawsze mogłam na niego liczyć”. Książę Filip powiedział: „po pięćdziesięciu latach mam ogromną pokusę, by udzielać rad, najważniejszą lekcją jaką odebraliśmy od życia jest wiedza, że tolerancja stanowi podstawę szczęśliwego małżeństwa. Wierzcie mi, Królowa jest niezwykle wyrozumiała”.
Osobisty majątek królowej jest od wielu lat tematem licznych spekulacji. Niekiedy określa się jego wartość nawet na 10 miliardów dolarów. Magazyn Forbes ustala zwykle majątek królowej na ok. 500 milionów dolarów (280 milionów funtów). Królowa posiada również wiele posiadłości o nieokreślonej wartości (Sandringham House, Balmoral, zamek Mey). Spekuluje się, że dochód królowej z tych dóbr wynosi ok. 70 milionów funtów. Ponadto własnością królowej jest Księstwo Lancaster, wyceniane na 310 milionów funtów i przynoszące dochód 9,811 milionów funtów w 2006. Do Elżbiety należą również posiadłości koronne o wartości 6 miliardów funtów. Nie są jednak one jej własnością, gdyż w 1760 król Jerzy III przekazał je Parlamentowi w zamian za doroczną rentę, zwaną „listą cywilną”.
Owa lista jest co roku określana i uchwalana przez Parlament. W 1999 lista cywilna królowej wynosiła 12 043 000 funtów. Od 1993 królowa zgodziła się na płacenie podatku osobistego (który i tak jest przez niektórych określany jako za niski). Lista cywilna nie jest opodatkowana. Królowa nie płaci podatku od kapitału ani podatku spadkowego.
Do dzisiejszych czasów pozostało kilka osobliwości majątku królewskiego. Do królowej należą wszystkie łabędzie w kraju (dawniej były one „zwierzyną królewską”), a „królewskie ryby” – jesiotr, delfin, morświn i wieloryb – winny być oddane królowej, jeśli zostały złowione na wodach terytorialnych.
Elżbieta rzadko udziela wywiadów, a jej poglądy znane są tylko kilku szefom rządów, którzy cieszą się jej zaufaniem. Ubiera się tradycyjnie i gustownie. Uczestniczy w wielu imprezach kulturalnych. Interesuje się jazdą konną, fotografią i psami. Jej ulubioną rasą psów jest Pembroke Welsh Corgi. Królowa posiada kilka stadnin: w Wolferton niedaleko Sandringham, w Polhampton w Hampshire, w West Isleley w Berkshire oraz stajnię koni wyścigowych, której jeźdźcy noszą purpurowe toczki i czarne dżokejki ze złotym chwostem.
Bardzo popularna w Wielkiej Brytanii i jej innych królestwach, cieszy się poparciem około 80% Brytyjczyków, osiągając lepsze wyniki niż wielu brytyjskich polityków, choć jeszcze w 1997, na skutek milczenia pałacu Buckingham po śmierci pierwszej żony księcia Karola, księżnej Diany, monarchia była powszechnie krytykowana, a rodzina królewska atakowana przez prasę. Królowej udało się jednak odbudować swój wizerunek w oczach Brytyjczyków.
W sprawach dyplomatycznych Elżbieta jest formalistką i królewski protokół jest ściśle przestrzegany. Królowa nie przepada za osobami łamiącymi protokół. Zakazane jest m.in. dotykanie królowej, z wyjątkiem podania ręki na początku spotkania. Zasada ta była kilkakrotnie łamana –w 2009 w czasie pierwszej oficjalnej wizyty prezydenta USA Baracka Obamy w Wielkiej Brytanii, jego żona Michelle Obama objęła królową, co przez prasę zostało natychmiast uznane za największą wpadkę pierwszej damy USA.
Opinia społeczeństwa o królowej Elżbiecie ulegała pewnym zmianom. Po raz pierwszy załamała się w 1992. Separacja Karola i Diany, rozwód księżniczki Anny i wybryki księżnej Yorku, a na koniec pożar zamku Windsor 20 listopada, sprawiły, że królowa nazwała ten rok „annus horribilis” (okropny rok). Koszt odbudowy zamku miał wynieść 90 milionów euro, co zostało oprotestowane przez opinię publiczną, jako że miało zostać sfinansowane z publicznych pieniędzy. Nawet The Times przyłączył się do chóru krytyków pisząc: „Kiedy zamek jest w dobrym stanie, należy do nich, a kiedy płonie jest nasz”. Burza medialna skłoniła królową do deklaracji w 1993, że będzie płacić podatki, zdaniem niektórych wciąż jednak za małe.
Elżbieta zrezygnowała następnie z królewskiego jachtu Britannia i z używania prywatnych samolotów Queen’s Fleet. Ograniczyła również liczbę beneficjentów listy cywilnej do panujących i ich małżonków. W 1994 r. królowa powołała Way Ahead Group, która miała się zająć unowocześnieniem monarchii, ale bez naruszania jej podstaw. Rozważa się więc rezygnację z tytułu najwyższego zwierzchnika Kościoła Anglii czy zniesienie listy cywilnej. W 2013, wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o dziedziczeniu tronu (Succession to the Crown Act) zniesiona została primogenitura męska, poślubienie katolika nie odsuwa od dziedziczenia, a zgody monarchy wymagają jedynie małżeństwa pierwszych 6 kandydatów do tronu.
Królowej często zarzuca się chłód, zatwardziałość, „głos świętoszkowatej uczennicy”, niezdolność do wygłoszenia przemówienia bez kartki, kolosalną fortunę, większą miłość do psów niż własnych dzieci (corgi królowej noszą specjalne buciki szyte na miarę, by nie raniły sobie łap na żwirze przy pałacu Buckingham) oraz rozwody potomków. Królowa stara się poprawić wizerunek monarchii, zmniejszyć przepaść między Koroną a ludem. Dochodzi nawet do tego, że królowa odwiedza pub i McDonalda. Starania te odnoszą oczekiwany skutek i królowa Elżbieta cieszy się obecnie wielką sympatią Brytyjczyków.
Jednym z przywilejów monarchini jest nadawanie tytułów szlacheckich (m.in. sir dla mężczyzn i dame dla kobiet). Wśród uhonorowanych znaleźli się: Paul McCartney, Elton John, John Hurt, Julie Andrews, Michael Caine, Rod Stewart, Eric Clapton, Anthony Hopkins, Alex Ferguson, Helen Mirren, Elizabeth Taylor, Vivienne Westwood, Elisabeth Schwarzkopf, Judi Dench, Patrick Stewart czy James Galway.
Jeśli interesuje Was postać królowej Elżbiety II, to oczywiście mnóstwo informacji i zdjęć znajdziecie w Internecie, ale zachęcam także do oglądania świetnego serialu "The Crown / Korona".
Informacje dotyczące życiorysu królowej Elżbiety II zaczerpnęłam głównie ze strony https://pl.wikipedia.org/