Jaki był książę Filip?

09 kwietnia 2021 zmarł książę Filip, najstarszy członek brytyjskiej rodziny królewskiej.

„Z głębokim żalem Jej Królewska Wysokość ogłasza śmierć swojego ukochanego męża, Jego Królewskiej Wysokości księcia Filipa, księcia Edynburga. Jego Królewska Wysokość odszedł spokojnie dziś rano w zamku Windsor. Rodzina królewska łączy się z ludźmi na całym świecie, opłakując jego stratę.”- czytamy w oficjalnym oświadczeniu Pałacu Buckingham.

Mąż królowej Elżbiety II zmarł w otoczeniu rodziny w zamku Windsor. Książę Filip przez ponad 70 lat był nieocenionym wsparciem dla Elżbiety II, ale także modernizatorem brytyjskiej monarchii, jak pisze w sobotnich komentarzach brytyjska prasa, która dzięki niemu zdołała się dostosować do współczesnych wymagań.

Rodzina królewska pogrążyła się w żalu, a z całego świata płyną kondolencje.

A jaki tak naprawdę był książę Filip? Długo pozostawał w cieniu swojej żony. Opinia publiczna szerzej poznała jego sylwetkę dopiero dzięki serialowi „The Crown / Korona”.

Filip był niezwykle ciekawą postacią. Jego dzieciństwo było traumatyczne, ale potrafił otrząsnąć się z traumy i z energią iść dalej – był wojskowym, pasjonatem marynarki i lotnictwa, wywarł także ogromny wpływ na monarchię brytyjską jako instytucję.

Dobrze ujął to dziennik "The Guardian" w swoim komentarzu:

"Władza królewska to rola, którą osiąga się przez urodzenie lub małżeństwo. Ale książę Filip był także, być może paradoksalnie, pionierem profesjonalizacji królewskości jako zawodu. Jego pracowitość, podobnie jak pracowitość królowej, przyczyniła się do zmiany kształtu powojennej monarchii. W swoich czasach książę był również prawdziwym modernizatorem. Chciał, by monarchia zmieniała się wraz z upływem czasu. Pragnął, by by rodzina (królewska) była publicznie aktywna i użyteczna. Sprzeciwiał się pustym gestom. Wspierał naukę i technologię w sposób, w jaki członkowie rodziny królewskiej i ich otoczenie jeszcze nie zwykli tego czynić. Chciał, by Wielka Brytania przekroczył próg nowej ery, a nie pogrążała się w starej. Widział telewizję jako medium, które może na nowo wymyślić monarchię dla potrzeb kultury masowej, i naciskał na rodzinę, by zaakceptowała telewizyjny dokument o nich, który został wyemitowany w 1969 roku."

Filip, książę Edynburga (po ang. Philip, Duke of Edinburgh) urodził się 10 czerwca 1921 w willi Mon Repos pod Korfu jako książę Filip z Grecji i Danii, następnie Filip Mountbatten. Był księciem Zjednoczonego Królestwa, brytyjskim księciem małżonkiem jako mąż królowej Elżbiety II. W 2021 był najdłużej żyjącym małżonkiem władcy w historii imperium brytyjskiego, a także najstarszym współmałżonkiem kiedykolwiek panującego monarchy brytyjskiego.

Pochodził z duńskiego rodu królewskiego Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg. Książę Filip urodził się w Grecji jako członek greckiej i duńskiej rodziny królewskiej, ale jego rodzina została wygnana, gdy był jeszcze dzieckiem. Jego ojciec opuścił rodzinę, a matka trafiła do szpitala psychiatrycznego. Wychowaniem małego Filipa zajmowała się starsza siostra księżna Cecylia, która później wraz z rodziną zginęła w katastrofie lotniczej. Był to wielki szok dla zaledwie 16-letniego Filipa, który wziął udział w uroczystościach pogrzebowych w Darmstadt.

Filip kształcił się we Francji, Wielkiej Brytanii i Niemczech, po czym wstąpił do Royal Navy w 1939, w wieku 18 lat. Od lipca 1939 zaczął korespondować z 13-letnią księżniczką Elżbietą (jego dalszą kuzynką ze strony królowej Wiktorii i najstarszą córką oraz przypuszczalną następczynią tronu po królu Jerzym VI), którą spotkał po raz pierwszy w 1934. Podczas II wojny światowej służył we flotach na Morzu Śródziemnym i Pacyfiku.

Podczas inwazji na Sycylię, w lipcu 1943, jako zastępca dowódcy HMS „Wallace” uratował swój okręt przed nocnym nalotem bombowców. Opracował wtedy plan, aby uruchomić tratwę, na której unosić się będzie dym, co rozproszy i zdezorientuje bombowce, a pozwoli okrętowi niepostrzeżenie się wymknąć.

W 1944 przeniósł się na nowy niszczyciel HMS „Whelp”, na którym prowadzono działania w ścisłej współpracy z nowo utworzoną Brytyjską Flotą Pacyfiku. Był obecny w Zatoce Tokijskiej, gdy podpisywano tam akt kapitulacji Japonii, kończący II wojnę światową. W 1946 książę Filip wrócił do Wielkiej Brytanii na pokładzie „Whelp” i został wysłany jako instruktor do Szkoły Oficerskiej w Corsham, w hrabstwie Wiltshire.

W 1939 król Jerzy VI oraz królowa Elżbieta przybyli z oficjalną wizytą do Akademii Marynarki w Dartmouth. Wizyta jednak nie doszła do skutku z powodu panującej wówczas epidemii świnki. Wówczas królowa oraz Louis Mountbatten poprosili Filipa, aby ten zajął się dwiema królewskimi córkami: Elżbietą oraz Małgorzatą. 18-letni wysoki i postawny oficer wywarł wielkie wrażenie na księżniczce Elżbiecie, która zakochała się w Filipie, z którym utrzymywała następnie kontakt listowny.

Związek z Filipem nie przypadł do gustu parze królewskiej. Przeciwna była zwłaszcza królowa Elżbieta. Krewni Filipa byli blisko związani z reżimem nazistowskim. Królowi Jerzemu nie przypadł do gustu mężczyzna ubogi, pretensjonalny, z „po prostu godną pożałowania” garderobą. Mimo to w sierpniu 1946 książę Filip został zaproszony do zamku Balmoral, gdzie oświadczył się młodej księżniczce. Król, choć niechętnie, zezwolił na małżeństwo, jednak pod warunkiem, że Filip zaniecha wszelkich starań do czasu ukończenia przez Elżbietę dwudziestu jeden lat.

W 1947, po uzyskaniu obywatelstwa brytyjskiego, porzucił rodowe miano Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, przyjął nazwisko matki Battenberg w zanglicyzowanej formie Mountbatten, a także zrzekł się wszelkich tytułów grecko-duńskich, jak również dokonał konwersji religii z prawosławia na anglikanizm i tym samym spełnił wszystkie wymogi, by móc ożenić się z Elżbietą. 10 czerwca zaręczyny zostały podane do publicznej wiadomości. W dniu poprzedzającym ślub Filip otrzymał od króla Jerzego VI tytuł Jego Królewskiej Wysokości, a 20 listopada 1947, w dzień ślubu, został mianowany księciem Edynburga, hrabią Marioneth, a także baronem Greenwich.

Ślub odbył się w opactwie westminsterskim i był transmitowany przez radio BBC do ponad 200 milionów ludzi na całym świecie. W ślubie nie mogły uczestniczyć siostry księcia Filipa, które wyszły za mąż za książąt niemieckich, którzy mieli bliskie stosunki z reżimem nazistowskim. Po ślubie Filip wraz ze swoją małżonką zamieszkali w rezydencji Clarence House w Londynie. 14 listopada 1948 na świat przyszło pierwsze dziecko – książę Karol, natomiast niecałe dwa lata później księżniczka Anna.

Książę chciał kontynuować swoją karierę w marynarce, jednak wiedział, że w przyszłości jego żona jako królowa przyćmi jego karierę i plany, z których będzie musiał zrezygnować. Niemniej jednak wrócił do marynarki, najpierw pracując w biurze admiralicji, a następnie odbywając kurs w Old Royal Naval College w Greenwich.

Od 1949 stacjonował na Malcie po tym, jak został mianowany pierwszym oficerem niszczyciela HMS „Chequers”. W lipcu 1950 został awansowany do stopnia komandora podporucznika i objął dowodzenie fregatą HMS „Magpie”. Dwa lata później po raz kolejny awansował, tym razem do stopnia komandora porucznika, jednakże już po zakończeniu swojej czynnej służby w marynarce w lipcu 1951 roku. 15 lutego 1953 mianowany admirałem floty.

Jako małżonek królowej Filip uczestniczył i pomagał jej w obowiązkach, jako suwerenny towarzysz w ceremoniach, takich jak Inauguracje Obrad Parlamentu w krajach Wspólnoty, obiadach państwowych i wizytach zagranicznych. Filip był pierwszym członkiem rodziny królewskiej, który latał helikopterem, odwiedzając i nadzorując oddziały, które miały wziąć udział w koronacji Elżbiety. Sam książę nie został koronowany, ale klęknął przed Elżbietą i przysiągł, że „jest jej lennym sługą życia i zdrowia”.

Książę był patronem ponad 800 organizacji, w większości zajmujących się środowiskiem, przemysłem, sportem i edukacją. Pełnił funkcję brytyjskiego prezesa World Wide Fund for Nature od 1961 do 1982, międzynarodowego prezesa od 1981, a od 1996 honorowego przewodniczącego. Był także patronem Fundacji Pracy. W latach 1964–1986 był prezesem Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej, a także kanclerzem uniwersytetów w Edynburgu, Salford i Aberystwyth.

Filip grał w polo do 1971, kiedy zaczął startować w powożeniu zaprzęgiem i stał się wielkim propagatorem tej dyscypliny. Jej przepisy powstawały pod jego nadzorem. Był zapalonym żeglarzem, przyjaźnił się ze sławnym entuzjastą tego sportu i projektantem Uffa Foxem, którego poznał w 1949 na regatach w Cowes. Od tego czasu startowali razem wielokrotnie w wielu zawodach, a książę posyłał swoje dzieci do Foxa na naukę żeglarstwa. Wspólnie z królową regularnie uczestniczył w sławnych regatach Cowes Week na pokładzie HMY „Britannia”.

Jego pierwsza lekcja latania samolotem miała miejsce w 1952. W dniu 70. urodzin miał naliczonych 5150 pilotażowych godzin.

Książę malował farbami olejnymi, a także kolekcjonował obrazy oraz rysunki, które wiszą w Buckingham Palace, Windsor Castle, Sandringham House i Balmoral Castle. Hugh Casson opisał dzieła Filipa jako „dokładnie takie, jakie można się było spodziewać... całkowicie bezpośrednie, bez zawieszania się. Mocne kolory, zdecydowane pociągnięcia pędzlem.”

Wymagający ojciec, miał podobno niełatwe stosunki z najstarszym synem, Karolem ze względu na różnice charakterów. Niepohamowany język księcia Edynburga był powodem niejednej kontrowersji. O królowej miał ponoć powiedzieć: „Jeśli coś nie jest trawożerne, to mało ją obchodzi”. Książę był blisko ze swoimi wnukami: księciem Wilhelmem, księciem Henrykiem i księżniczką Beatrycze.

Na początku 1981 książę napisał do swojego najstarszego syna, Karola, doradzając, aby ten albo zdecydował się na małżeństwo z lady Dianą, albo zerwał z nią kontakty. Książę Karol, mimo że miał już 32 lata, nadal nie był żonaty, ani nie miał potomka męskiego, który w przyszłości mógłby odziedziczyć tron. Tak więc, znalazłszy się pod wielką presją swego ojca, w lutym książę oświadczył się Dianie, a 6 miesięcy później para wzięła ślub.

W 1992 małżeństwo księcia Karola i księżnej Walii rozpadło się. 9 grudnia 1992 roku premier John Major wygłosił oświadczenie, powiadamiające Izbę Gmin o separacji księcia i księżnej Walii. Królowa i Filip zorganizowali spotkanie Karola z Dianą, starając się ich pogodzić, jednak bez powodzenia. Filip napisał do Diany, wyrażając rozczarowanie zarówno zachowaniem swojego syna, jak i Diany, oraz prosząc o przemyślenie całej sprawy raz jeszcze z innego punktu widzenia. Ostatecznie próby pogodzenia małżeństwa nie powiodły się, para rozeszła się, a później rozwiodła.

Diana zginęła w wypadku samochodowym w Paryżu 31 sierpnia 1997. W tym czasie książę i królowa przebywali na wakacjach w Balmoral wraz z dalszą rodziną królewską. Synowie Diany, książęta William i Harry, dowiedziawszy się o śmierci matki, chcieli pójść do kościoła, dziadkowie poszli tam z nimi tego ranka. Przez pięć dni królowa i książę Filip utrzymywali wnuków z dala od prasy, chroniąc ich od presji związanej ze śmiercią matki. Odosobnienie rodziny królewskiej w takiej chwili powodowało publiczne oburzenie, jednakże po wystąpieniu królowej na żywo w telewizji 5 września nastroje społeczne polepszyły się i królowa odzyskała szacunek. Niepewni, czy iść za trumną matki w kondukcie pogrzebowym, książęta wahali się. Wtedy Filip powiedział do Williama: „Jeśli nie pójdziesz, myślę, że będziesz później żałował. Jeśli ja pójdę, zechcesz iść ze mną?”. W dniu pogrzebu Filip, William, Harry, Karol i brat Diany, hrabia Spencer, szli przez Londyn za trumną Diany.

W 2001 podczas Złotego Jubileuszu Elżbiety II Filip został wyróżniony przez Spikera Izby Gmin za rolę we wspieraniu Elżbiety podczas panowania. Staż księcia Edynburga jako małżonka królowej był większy od jakiegokolwiek innego małżonka w brytyjskiej historii, jednakże to królowa matka, która zmarła w wieku 101 lat, była najdłużej żyjącą małżonką króla.

W czerwcu 2011 w wywiadzie z okazji swoich 90. urodzin książę oświadczył, że ze względu na podeszły wiek, zamierza ograniczyć swoje obowiązki. Tego samego roku podczas pobytu w rezydencji królewskiej w Sandringham 23 grudnia Filip cierpiał na bóle w klatce piersiowej i przewieziony został na oddział kardiologiczny Papworth Hospital w hrabstwie Cambridgeshire, gdzie przeszedł zabieg angioplastyki wieńcowej oraz stentowania, podczas którego wszczepiony został tzw. stent usprawniający drożność naczyń krwionośnych. Został wypisany 27 grudnia.

4 maja 2017 Pałac Buckingham wydał oświadczenie, że jesienią tegoż roku książę Filip odchodzi na emeryturę. Książę wycofuje się z życia publicznego i będzie brał udział tylko w tych uroczystościach, które go szczególnie zainteresują.

20 listopada 2017 książę Filip wraz z Królową Elżbietą II obchodzili 70. rocznicę ślubu.

16 lutego 2021 został przyjęty do szpitala króla Edwarda VII z powodu infekcji. 1 marca został przewieziony do szpitala św. Bartłomieja w celu kontynuowania leczenia, a ponadto poddania się „testom i obserwacji” w odniesieniu do wcześniejszej choroby serca. 5 marca wrócił do szpitala króla Edwarda VII, skąd został wypisany 16 marca.

9 kwietnia 2021 Pałac Buckingham ogłosił informację o śmierci 99-letniego księcia Filipa. Monarcha zmarł rano, spokojnie, na zamku Windsor.

Był najdłużej żyjącym męskim członkiem brytyjskiej rodziny królewskiej. Książę był także najdłużej żyjącym męskim potomkiem Królowej Wiktorii, bijąc w dniu 13 grudnia 2016 roku rekord hrabiego Carla Johana Bernadotte of Wisborg (wnuka księcia Connaught), który dożył 95 lat, 6 miesięcy i 5 dni. Był także obecnie najdłużej żyjącym współmałżonkiem monarchy na świecie.

Książę Filip nie życzył sobie pogrzebu państwowego. Ceremonia pogrzebowa męża królowej Elżbiety II, który zmarł w piątek rano, odbędzie się na zamku w Windsorze. Tam też książę Filip zostanie pochowany. Pogrzeb odbędzie się 8 dni po śmierci księcia.

Większość informacji pochodzi ze stron pl.wikipedia.org, onet.pl oraz gala.pl.